Yuum K’iin
Táan u ki’ sáastal ku chaktal Múunyal táanil Yuum K’iin ku líik’bal u xíimbaltik u bejil. U mot’mubaj Jáapay K’aak’as Ba’ale’ táan u ch’úuktik Yuum K’iin; ma’ sáame’, ku pikch’intikuba’e’ ka’a káaj u janal. Tumen yaaj yóolobe’ ku nookoytal, le Múunyalo’obe’. U yich Yuum Cháak, u yich Yuum K’iin; ku léelem le k’áak’o’, ku kíilbal u kaal. Áalkabil u bin le Jáapay K’aak’as Ba’ale’. Yo’osale’ ki’imak u yóol Yuum Ka’ane’ ku cha’ak Yuum Cháak máax ku chéelil che’ej. Ku chilkunsikubáa Yuum K’iin ku ki’ wenel. Ku náay, leti’e’ juntúul ts’íik Chakbolay ch’ikikbal u léembal u tso’otsel u paach. Sáamale’, yéetel u k’i’ik’el, ku bin u sáaskuntik way yóok’ol kaabe’. |
Sol
Amanece: las Nubes se sonrojan ante la mirada del Señor Sol que inicia su recorrido milenario. Agazapada, la Bestia devoradora acecha inesperadamente, se arroja. Las Nubes ensombrecen de tristeza. De los ojos del Señor de la Lluvia, gemelo del Señor Sol; surgen destellos de furia y roncamente gime. La Bestia se aleja. El Cielo llora de felicidad y esboza una sonrisa multicolor. El Señor Sol se recuesta y duerme. Sueña: es un combatiente Jaguar engarzado de luces palpitantes. Mañana: con la sangre de sus heridas iluminará la Madre Tierra. |
MARTINEZ HUCHIM, ANA PATRICIA (2017). «Yuum k’iin, Sol». En Elisa Chavarrea (Comp.), Sakalbil Woojo’ob, Palabras tejidas, (P.p. 122-123). Secretaría de Cultura y las Artes de Yucatán-PACMYC/Secretaría de Educación del Estado de Yucatán.
Responder